Architectenselectie

Frank Kalshoven, directeur van De Argumentenfabriek schrijft zijn column in de Volkskrant van 29 december 2012 onder de titel ‘Kan de bouwsector opnieuw beginnen?’. Hierin schetst hij in het kort een goed beeld van de bouwsector, een beeld dat niet alleen opgaat voor de uitvoerende bouwbedrijven maar ook voor architectenbureaus. Hij schrijft hierin het volgende:

“Van alle sectoren in de economie wordt de woningbouw dezer dagen het hardst getroffen. “…” In de berichten hierover zijn het altijd oorzaken buiten de bouwsector die de malaise verklaren: het algemene economische klimaat; de banken die terughoudend zijn met het verstrekken van projectfinanciering en hypotheken; de corporaties die niet meer durven investeren. Het probleem, kortom, schuilt steevast in de wegvallende vraag naar bouwproductie. En dat is ook waar.

De vraag die mij vooral bezig houdt is: en het aanbod dan? Hoe is dat en hoe reageert dat op de inzakkende vraag? Wat ik de bouwsector – even generaliserend – dan van harte gun is: uithuilen en opnieuw beginnen. Ik richt me kortheidshalve op de particuliere opdrachtgever; maar voor corporaties en bedrijven geldt mutatis mutandis hetzelfde. Bedrijven in de bouw die anders werken dan gangbaar is, voorspel ik een prachtige toekomst, ook in tijden van crisis.

De kern van de zaak is klantervaring. Als je de duurste aankopen van je leven doet, een huis of een grote verbouwing, wil je daar als klant blij van worden. Van het resultaat én van het proces dat daartoe leidt. Bouwen en verbouwen hoort een feest te zijn. De korte samenvatting van de huidige praktijk is: kater. De sector, is mijn indruk, heeft problemen met alle dimensies van de klantervaring: met communicatie, met leveren op tijd, met leveren binnen budget, met leveren van de verwachte kwaliteit. Bouwen en verbouwen staat voor de particuliere klant gelijk aan het inkopen van stress, teleurstellingen en ruzie – in de hoop dat het eindresultaat meevalt.

Aan deze teleurstellende klantervaring zitten tenminste drie dimensies: de verwachtingen van de klant; de verdeling van de risico’s; het productieproces zelf.

Over het managen van verwachtingen ben ik kort: begin daar eens mee en hou je aan de gouden regel: overtref de gewekte verwachtingen. Lever soepeler, sneller, beter en/of goedkoper dan afgesproken.

Bouwondernemingen zijn gewoon zoveel mogelijk risico’s op het bordje van hun klanten te schuiven. Te laat een essentieel bouwonderdeel besteld? Dat gaat dan ten koste van de planning. Een grote verbouwing loopt uit en de klant heeft daarom geen woonruimte? Jammer dan. Elk langskomend wissewasje in een bouwproject valt onder ‘meerwerk’. Bouwers van de toekomst nemen de risico’s zelf voor hun rekening. Natuurlijk kost ‘risicovrij bouwen’ de klant ook geld. De kosten zijn uiteindelijk gelijk. Maar het huidige ‘marketingmodel’ van de bouwonderneming – laag aanbieden, daarna de rekening opschroeven – staat garant voor de teleurstellende klantervaring.

(Ver)bouwprojecten zijn doorgaans ingewikkeld. Ze vereisen meerdere specialismen, volgtijdelijk, met diverse materialen met specifieke kenmerken, zoals droogtijd. Daarom schakel je als klant doorgaans een bouwonderneming in: die heeft er verstand van. Mijn stellige indruk is dat dit in de praktijk nogal tegenvalt. Niet alleen kent de sector het fenomeen ‘faalkosten’ – ruim 10 procent van de kosten gaat op aan het repareren van gemaakte fouten – ook sluiten opeenvolgende schakels in het proces slecht op elkaar aan en ontbreekt het de sector aan versnelkracht. Waarom op de bouwplaats de productietijd per dag identiek is aan de achturige werkdag van de medewerker, ook als het proces vertraging heeft opgelopen: ik begrijp het niet. De bouwer in de toekomst excelleert in projectmanagement.

Door de aanhoudend hoge vraag is de afgelopen tien jaar de belangrijkste zwakte van veel bouwondernemingen – hun desinteresse in de klant – ongestraft gebleven. Ge- en verbouwd werd er toch wel. Anno 2013 ligt er een grote potentiële markt open, voor particuliere opdrachtgevers én verbouwingen. Maar dat geld is op zoek naar een feest, niet naar een kater.”

Een architect heeft tijdens zijn studie een methode ontwikkeld waarmee hij architectonische vraagstukken kan oplossen. De ene student is daar beter in dan de andere en dat blijkt later in de praktijk. Een goede architect kan met die ontwikkelde methode in principe elk vraagstuk aanpakken onafhankelijk van de schaal. De vraag of iets mooi is of niet is soms heel persoonlijk. Een ontwerper die in staat is een mooi kantoorgebouw te ontwerpen moet ook in staat worden geacht om een mooie tafel te ontwerpen. Daarvoor is natuurlijk wel verschillende technische kennis vereist, maar die kan worden eigengemaakt. De uitdaging van een goed ontwerp blijft hetzelfde. Het hoeft dus niet zo te zijn dat een architect al veel vrijstaande woningen gebouwd moet hebben voordat je kunt zien of hij/zij in staat is een goede woning te produceren. Probeer een architect te vinden waarvan minstens één ontwerp aanspreekt of dat heel mooi is, onafhankelijk van de functie van dat ontwerp, dat kan een winkel zijn of een woning, een kantoorgebouw of misschien zelfs alleen een stoel. Ga uit van de eigen smaak en laat u niet teveel door anderen beïnvloeden wat mooi is en wat niet. U bent tenslotte degene die met de architect moet samenwerken.

Indien uw kennis over wie, wat heeft gemaakt te beperkt is kunt u ook architecten direct uitnodigen voor een presentatie van hun werk. Selecteer ongeveer drie ontwerpers voor een presentatie en meestal wordt dan snel veel duidelijk.

Mocht er ook na deze presentatie nog twijfel bestaan, of als het gaat om een belangrijk bouwwerk en er een beoordelingscommissie wordt ingesteld, dan kan ook gekozen worden voor een meervoudige opdracht. Bij een meervoudige opdracht krijgen meerdere architecten een ontwerpopdracht met dezelfde informatie voor hetzelfde gebouw. Zo kan er een eerlijke competitie plaatsvinden. Omdat hier ontwerpwerkzaamheden voor worden verricht zijn er ook kosten aan verbonden. Het voordeel is dat er een concrete keuze gemaakt kan worden uit meerdere ontwerpen voor hetzelfde gebouw. Uitgangspunt voor de architect moet zijn dat er ook achteraf nog aanpassingen aan het ontwerp mogelijk moeten zijn.

Op een gegeven moment is er al een hele procedure gevolgd om tot een goede architect te komen en de betrokkenen zijn uiteindelijk tot een keuze gekomen, maar dan moet er nog overeenstemming komen over het architectenhonorarium. Dan ben je dus helemaal overgeleverd aan de offerte van de architect…!

Of toch niet? Vraag, voordat u de gekozen ontwerper(s) van uw voorkeur op de hoogte brengt, een offerte van deze architect aan. Zorg daarbij voor minstens één referentiebedrag van een deskundige of voor een alternatieve offerte van een vergelijkbare architect voor dezelfde opdracht, en vergelijk deze daarmee. Dat kan door vooraf de architectenkosten door een deskundige te laten inschatten óf de twee of drie beste architecten uit de selectie naar een offerte te vragen. In de offerte moet duidelijk vermeld staan welke werkzaamheden worden aangeboden en welke kosten daar tegenover staan.

Als de offerte te globaal is wordt niet zichtbaar waar de kosten zitten van de verschillende werkzaamheden en is men later afhankelijk van de welwillendheid van de ondernemer. Daarom is het belangrijk om vooraf te kunnen zien welke kosten voor welke werkzaamheden in rekening gebracht zullen worden. Door middel van een uitgebreidere offerte wordt duidelijk welke werkzaamheden vergelijkbaar zijn en welke kosten daar tegenover staan. Op deze manier kunnen de offertes vergeleken worden! Pas dan kan de evaluatie plaatsvinden of de werkzaamheden aan de architect worden gegund.

Kijk bij de verschillende offertes dus niet alleen naar de totaalbedragen maar naar de bedragen die echt vergelijkbaar zijn en tel deze op. Want opgelet! De meest uitgebreide offerte met het hoogste totaalbedrag is waarschijnlijk niet de duurste! Maar, vanwege de overzichtelijkheid, mogelijk wel de meest betrouwbare.

Kijk dan naar de kosten/kwaliteit-verhouding en maak een keuze. Laat de kosten hierbij vooral niet de hoofdrol spelen boven de kwaliteit. Het gaat ten slotte om een soepel verlopend proces en een goed eindresultaat dat naar ieders tevredenheid is. En het is niet meer dan reëel dat een soepel verlopend proces en een in alle facetten goed eindresultaat het meeste waard zijn.